Uniwersytet
prof. dr hab. Janusz Spyra
Wydział Humanistyczny UJD
Instytut Historii
prof. Mgr. Lukáš Fasora, Ph.D.
Masarykova univerzita w Brnie
Filozofická fakulta
Historický ústav
Dyscyplina naukowa: historia
Społeczeństwo mieszczańskie w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim (przed 1914 r.)
Jednym z najważniejszych przemian społecznych i historycznych jaki miał miejsce w XIX wieku dotyczył procesów emancypacji niższych, niż szlachta i arystokracja, warstw społecznych. W efekcie różnorakich przemian ekonomicznych, społecznych i prawnym udało im się na rządzących elitach dopuszczenie do współdecydowania o swoich sprawach, przestając być „poddanymi”, a stając się „obywatelami” [niem. Bürger]. Przemiany wyznaczane były takimi wydarzeniami jak rewolucja lipcowa we Francji w 1830 r. oraz Wiosna Ludów, a ich motorem napędowym byli przemysłowcy, wolne zawody, inteligencja, czyli grupy związane z przestrzenią miejską, których łączyło wiedza i bogactwo [Bildung und Besitz]. Historiografia marksistowska zwykła grupy te określać mianem „burżuazji”, co w efekcie spowodowało po 1989 r. zapoznanie poważnych badań nad mieszczaństwem jako takim. Natomiast w innych krajach, m.in. w Niemczech, są one od dawna rozwijane. Przykładem znana publikacja Bürgertum im 19. Jahrhundert, pod red. J. Kocki i U. Freverta, Bd. 1-3, München 1988.
Celem projektu byłoby kompleksowe przebadanie przemian jakie zachodziły w gronie mieszkańców miast w dwóch krajach, które przed 1918 r. wchodziły w skład monarchii Habsburgów, choć panowały w nich odmienne stosunki społeczne i polityczne, mianowicie Galicji i Śląska Cieszyńskiego. W Galicji dominowała szlachta i arystokracja, a inteligencja w dużym stopniu wywodziła się z grona zubożałych rodzin szlacheckich. Mieszczaństwo działało tez w środowisku, w którym ponad połowa mieszkańców nie umiała czytać i pisać. Na Śląsku Cieszyńskim analfabetyzm został w pełni zlikwidowany ok. 1870 r., szlachta zanikła na pocz. XIX wieku, inteligencja polska wywodziła się z grona elit plebejskich, zwłaszcza bogatego chłopstwa, była tez rozbita pod względem wyznaniowym. Otwierało topole do działania w przestrzeni publicznej dla wszystkich warstw społecznych.
Główne zadania badawcze dotyczyłyby: 1. przebadania stratyfikacji społecznej, zawodowej, wyznaniowej, majątkowej grup społecznych zaliczanych do „nowoczesnego” mieszczaństwa 2. dróg dochodzenia do określonego statusu społecznego 3. miejsca zajmowanego w społeczeństwie i możliwości społecznego i politycznego oddziaływania. Badania będą wykorzystywać wszystkie niezbędne metody badawcze dla tego rodzaju badań historycznych, w tym statystycznych.