Uniwersytet
Opiekun naukowy:
dr hab. Anna Majkiewicz, prof. UJD
Instytut Filologii Obcych
ul. Zbierskiego 2/4, p. 3.19
PL-42-200 Częstochowa
e-mail: a.majkiewicz@ujd.edu.pl
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3901-2140
Dyscyplina naukowa: literaturoznawstwo
Literatura zaangażowana w XX i XXI wieku
Celem projektu badawczego jest próba zdiagnozowania konkretnych problemów współczesności i współczesnego człowieka poddanych fikcjonalizacji w literaturze niemieckiego obszaru językowego. W dalszej perspektywie to również próba rekonstrukcji stopnia natężenia „polityczności” współczesnej literatury, a także jej „politycznego uwikłania” (tj. układu odniesienia, w jakim się ona pojawia i funkcjonuje). Literatura zaangażowana, prowokująca czytelnika do zajęcia stanowiska w kwestiach kluczowych (moralnych, społecznych, politycznych – również w wymiarze globalnym i lokalnym) dla współczesnego człowieka, rozumana jest jako medium społeczne, a za jej „politycznością” („myśleniem politycznym” w rozumieniu Carla Schmitta) przemawiają okoliczności powstania, tematyka, wydarzenie i postaci odnoszące się do rzeczywistości pozaliterackiej oraz społeczny odbiór dzieła jako aluzji, komentarza, pamfletu czy też manifestu zaangażowania.
Przedmiotem badań będą współczesne teksty literackie, które tematyzują konflikty i napięcia społeczne, również te nieznajdujące odbicia w decyzjach politycznych czy w przekazach medialnych, a także podejmują tematy tabu, stawiają drażliwe pytania zakłócające porządek dnia codziennego i nierzadko przeczące normom political correctness.
Ponieważ o polityczności stanowi odbiór społeczny, względnie polityczny użytek, jaki badacz/krytyk/czytelnik/tłumacz z niego robi, prowadzone badania mogą uwzględniać również procesy recepcji oraz przekładu. Wraz z dyslokacją oryginału i przeniesieniem go do kultury przekładu „upolitycznienie” utworu może zostać mocno osłabione z powodu odmienności realiów kulturowych (społecznych, politycznych) oraz innych dróg społecznej recepcji (nieczytelność aluzji), wreszcie wskutek jakości samego przekładu, jeśli konteksty kulturowe, wielogłosowość oraz mnogość światów (tekstowych i pozatekstowych) nie stały się przedmiotem strategii translatorskiej tłumacza. „Polityczność” może okazać się cechą sytuacyjnie i kulturowo zmienną, wreszcie nawet subiektywną, a poczucie polityczności danego zjawiska, tj. przeświadczenie o jego politycznym charakterze, politycznym pochodzeniu, uwarunkowaniu, znaczeniu, może być naznaczone intencjonalnością, tendencyjnością i stronniczością.
Badania nad literaturą zaangażowaną prowokującą do krytycznego spojrzenia na współczesne procesy polityczne i społeczne, lokalne i globalne będą uwzględniać różne praktyki interpretacyjne, w tym narzędzia z zakresu komparatystyki kulturowej, antropologii literatury, socjologii literatury, reception studies, translation studies, memory studies, trauma studies z optyką komparatystyczną.