Uniwersytet
Opiekun naukowy:
dr hab. Katarzyna Janus
Instytut Filologii Polskiej
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
Armii Krajowej 36a, pok. 410
k.janus@ajd.czest.pl
Dyscyplina naukowa: literaturoznawstwo
Literatura popularnego obiegu w dawnej Polsce (XVI-XIX wiek): repertuar jarmarczny, pieśni dziadowskie. Dialog z tradycją
O miejscu dziada, jego pieśni w kulturze dawnej Polski oraz repertuarze jarmarcznym informują liczne świadectwa literackie. Dokładne opisy znajdujemy w hasłach w encyklopedycznych, tekstach publicystycznych utworach literatury piękniej. Dość wspomnieć Annales Jana Długosza, anonimowe utwory z XVI i XVII wieku jak Tragedia żebracza, Peregrynacja dziadowska, Nowa komedia rybałtowska. Józef Ignacy Kraszewski w Mistrzu Twardowskim w obszernym opisie przedstawia sylwetkę dziada, akcentując jego istotną funkcję w kulturze ludowej:
„Poznanie tej klasy dziś nawet nie jest bez ważności dla historii obyczajów. Oni niejako pośredniczyli między ludem a duchowieństwem, jeszcze zaś bardziej między ludem a klechą. […] Z jednej strony dziad- żebrak opierał się o lud, z którego wyszedł, z drugiej o kościół i sług kościelnych, do których się liczył, żyjąc także z modlitwy i jałmużny”.
Z uwagi na sformułowany w temacie przedmiot badań, które zostaną podjęte, konieczne będzie zdefiniowanie na podstawie wybranych tekstów, jak w nakreślonych ramach czasowych rozumiano literaturę popularną. Eksplikacja utworów będzie miała na celu uświadomienie wagi ciągłości w kulturze, wykazanie wspólnoty wartości. Dzięki uważnej lekturze komparatystycznej, poprzez wskazanie „zazębień” intertekstualnych na linii czasu, rozszerzy się płaszczyzna znaczeń interpretowanych utworów. Podczas kwerendy potrzebne będzie wskazanie różnorodnych gatunkowo tekstów, wywodzących się zarówno z kręgu ludowego, jak i elitarnego, tradycji judeo-chrześcijańskiej, starożytnej, apokryficznej i literackiej, których motywy aktualizują się w repertuarze jarmarcznym i dziadowskiej pieśni, nobilitując ten rodzaj muzyczno-słownych wypowiedzi i dowodząc bogactwa rodzimej ludowej tradycji. Poprzez analizę środków obrazowania poetyckiego i form metrycznych utworów, pojawią się wnioski odnośnie do estetycznych walorów odczytywanych w zaprezentowanych kontekstach pieśni.